Jenis-Jenis Ujian HIV

Oleh Ramesh Vadiveloo (13.11.2024)

Di Malaysia, terdapat beberapa jenis ujian HIV yang tersedia, masing-masing sesuai untuk keperluan dan situasi yang berbeza. Berikut ialah gambaran keseluruhan tentang jenis-jenis utama ujian HIV yang ditawarkan di klinik dan hospital.

Ujian Antibodi

Ujian ini mengesan antibodi yang dihasilkan sebagai tindak balas terhadap HIV dalam sampel darah atau air liur.

Jenis yang Tersedia:

  • Ujian Pantas: Memberi keputusan dalam masa 20-30 minit dan sering digunakan untuk saringan awal.
  • ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay): Ujian makmal yang lebih sensitif dan mengambil beberapa hari untuk mendapatkan keputusan.

Tempoh Tetingkap: Dapat mengesan HIV dalam masa 3–12 minggu selepas pendedahan, bergantung kepada tindak balas imun individu.

Kelebihan:

  • Mudah diperolehi
  • Kos efektif
  • Digunakan secara meluas sebagai barisan pertama saringan

Ketersediaan: Terdapat di hospital besar dan klinik khusus di seluruh Malaysia, sesuai untuk saringan rutin.

Ujian Gabungan Antigen/Antibodi (Ujian Generasi Ke-4)

Mengesan kedua-dua antibodi HIV dan antigen p24 (protein virus), membolehkan pengesanan lebih awal berbanding ujian antibodi sahaja.

Tempoh Tetingkap: Boleh mengesan HIV seawal 2–4 minggu selepas pendedahan.

Kelebihan:

  • Memberi peluang diagnosis lebih awal
  • Memudahkan permulaan rawatan segera

Ketersediaan: Terdapat di hospital besar dan klinik khusus di seluruh Malaysia, digunakan dalam kes yang memerlukan keputusan cepat dan tepat.

Ujian PCR (Polymerase Chain Reaction)

Ujian sangat sensitif yang mengesan bahan genetik HIV (RNA atau DNA) secara langsung, bukan antibodi atau antigen.

Tempoh Tetingkap: Boleh mengesan seawal 10–14 hari selepas pendedahan.

Kelebihan:

  • Pengesanan awal sebelum antibodi terbentuk
  • Ketepatan tinggi untuk pendedahan baru-baru ini
  • Berkesan untuk bayi yang lahir daripada ibu HIV-positif

Kegunaan: Digunakan untuk kes pendedahan berisiko tinggi, ujian pada bayi baru lahir, dan situasi yang memerlukan diagnosis awal yang tepat.

Ketersediaan: Hanya di pusat kesihatan khusus dan hospital besar kerana keperluan peralatan canggih dan kepakaran teknikal.

Ujian Pantas oleh Profesional Kesihatan

Ujian pantas di fasiliti kesihatan menggunakan sampel darah (biasanya dari cucukan jari) untuk mengesan antibodi HIV, dengan keputusan dalam masa 20-30 minit.

Tempoh Tetingkap: Dapat mengesan HIV sekitar 3–12 minggu selepas pendedahan.

Kelebihan:

  • Cepat dan mudah
  • Ketepatan tinggi apabila dilakukan oleh profesional
  • Kaunseling serta-merta boleh diberikan jika keputusan positif

Kegunaan: Sesuai untuk individu yang inginkan keputusan segera dalam suasana klinikal, untuk saringan rutin atau maklum balas segera.

Ketersediaan: Terdapat secara meluas di klinik kesihatan seksual, pusat kesihatan komuniti, dan hospital di seluruh Malaysia.

Kit Ujian Kendiri

Kit ujian di rumah yang membolehkan individu menguji antibodi HIV menggunakan sampel air liur atau darah dari cucukan jari.

Tempoh Tetingkap: Dapat mengesan HIV sekitar 3–12 minggu selepas pendedahan.

Kelebihan:

  • Mudah, peribadi, dan boleh diakses
  • Menggalakkan pengujian berkala di kalangan individu berisiko

Kegunaan: Sesuai untuk mereka yang mengutamakan privasi, tinggal jauh dari klinik, atau ingin memantau status secara kendiri.

Ketersediaan: Kit ujian kendiri yang diluluskan boleh didapati di farmasi dan klinik kesihatan seksual, dengan arahan penggunaan yang selamat. Ujian susulan disarankan sekiranya keputusan adalah positif.

Ujian Pengesahan

PCR Sebagai Kaedah Pengesahan: Di Malaysia, ujian PCR digunakan sebagai ujian pengesahan utama untuk HIV kerana keupayaannya mengesan bahan genetik HIV secara langsung.

Kepentingan: PCR memastikan ketepatan diagnosis selepas saringan awal yang positif, membantu mengelakkan keputusan positif palsu dan memberikan kepastian kepada pesakit.

Faktor-Faktor Yang Perlu Dipertimbangkan Semasa Memilih Ujian

  • Tempoh Tetingkap: Setiap ujian mempunyai tempoh tertentu selepas pendedahan untuk keputusan yang tepat.
  • Kerahsiaan: Klinik dan hospital biasanya menawarkan ujian sulit, manakala kit kendiri memberikan privasi sepenuhnya.
  • Kos: Sesetengah ujian disubsidi di fasiliti kerajaan; klinik swasta mungkin mengenakan caj tambahan.
  • Masa Keputusan: Ujian pantas memberikan keputusan segera, manakala ujian makmal seperti ELISA atau PCR mengambil masa beberapa hari.

Kesimpulan

Ujian HIV secara berkala merupakan sebahagian penting dalam pengurusan kesihatan peribadi. Ia menyokong diagnosis awal, akses kepada rawatan, dan kesejahteraan menyeluruh. Sama ada memilih untuk ujian profesional di klinik atau kit kendiri di rumah, mengambil langkah untuk mengetahui status HIV anda adalah tindakan bertanggungjawab ke arah masa depan yang lebih sihat.

#KLEMClinics #KesihatanLelaki #KesihatanSeksual #KesihatanAndaKeutamaanKami #KLEMExperience #HIVMalaysia #UjianHIV #HIVRapidTest #HIVSelfTest #HIVPCR